Koncepcja siebie, czyli ogólnie to co myślimy na swój temat. Zawiera ona dwa elementy, czyli: wiedzę o sobie samym, czyli samowiedzę – Jaki jestem?,oraz emocjonalną ocenę siebie, czyli samoocenę – Jakie znaczenie ma dla mnie to, że jestem taki jaki jestem?. Schematy poznawcze dotyczące własnego Ja tworzą się w doświadczeniach. Kierują przetwarzaniem bieżących informacji na temat własnej osoby. Wyróżniają się trzy rodzaje Ja:

Ja idealne, Ja powinnościowe, Ja realne.

Ja idealne

Odpowiada na pytanie: Jaki chciałbym być? Wyobrażony obraz siebie, podmiotowa wizja tego, jakim chciałoby się być. Może być kreowane przez nas samych, ale również przez otoczenie, np. oczekiwania rodziców, partnerów.

Ja powinnościowe

Odpowiada na pytanie: Jaki powinienem być? Związane jest z poczuciem obowiązku nałożonym przez innych. Zawiera standardy powinnościowe własne jak i uwewnętrznione standardy z otoczenia, np. jakim powinienem być w pracy, jaki w domu z perspektywy wymagań, obowiązków.

Ja realne

Odpowiada na pytanie: Jaki jestem? Dotyczy tego co myślę o sobie, jak się zachowuję.

Rozbieżności które występują pomiędzy Ja wywołują szereg emocji.

Ja realne vs Ja idealne – wywołuje smutek, niezadowolenie, zawód, poczucie niespełnienia, przygnębienie – uczucia depresyjne.

Ja powinnościowe vs Ja realne – wywołuje napięcie, strach, obawę przed karą, poczucie winy- emocje lękowe.

Definicja Ja nie jest prosta do ogólnego zdefiniowania. Zawiera bardzo różne obszary wiedzy: o sobie, własnym ciele, swojej tożsamości, samoregulacji, cechach i właściwościach, zdolnościach, wartościach. To jakie Ja dominuje w człowieku jest również uzależnione od otoczenia społeczno-kulturowego w którym jednostka funkcjonuje.

Jaki jestem Ja?

Przygotuj 3 kartki papieru i nazwij je: Ja idealne, Ja powinnościowe i Ja realne. Analizując własną osobę w wybranej roli spróbuj odpowiedzieć na pytania: Jaki chciałbym być? Jaki jestem? Jaki powinienem być?

Analizując siebie w wybranej roli (pracownika, studenta, siostry, partnera, itp.) odpowiedz kolejno na pytania „Jaki chciałbym być?”, „Jaki jestem?” oraz „Jaki powinienem być”. Zwróć uwagę czy istnieją rozbieżności pomiędzy poszczególnymi Ja i jeśli tak, to jakie. Co możesz zrobić, aby zmniejszyć te rozbieżności?